Kuja białogardła
| Coua delalandei[1] | |||
| (Temminck, 1827) | |||
_-_Snail-eating_Coua_-_specimen_-_lateral_view.jpeg) Okaz z Muzeum Historii Naturalnej w Lejdzie | |||
| Systematyka | |||
| Domena | |||
|---|---|---|---|
| Królestwo | |||
| Typ | |||
| Podtyp | |||
| Gromada | |||
| Podgromada | |||
| Infragromada | |||
| Rząd | |||
| Rodzina | |||
| Podrodzina | |||
| Plemię | |||
| Rodzaj | |||
| Gatunek |
kuja białogardła | ||
| Synonimy | |||
| |||
| Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2] | |||
 | |||
Kuja białogardła[3] (Coua delalandei) – gatunek dużego ptaka z rodziny kukułkowatych (Cuculidae). Występował endemicznie na wyspie Nosy Boraha leżącej nieopodal wschodniego wybrzeża Madagaskaru. Ostatnie pewne stwierdzenie miało miejsce w 1834. Uznany za wymarły.
Taksonomia
[edytuj | edytuj kod]
Gatunek po raz pierwszy opisał Coenraad Jacob Temminck w 1827. Do opisu była dołączona tablica barwna oznaczona numerem 440. Nowemu gatunkowi nadał nazwę Coccycus Delalandei[4]. Obecnie (2017) Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny umieszcza kuję białogardłą w rodzaju Coua i uznaje gatunek za monotypowy[5]. Epitet gatunkowy upamiętnia Pierre’a Antoine’a Delalande’a (1787–1823), francuskiego przyrodnika, podróżnika i kolekcjonera, który w latach 1818–1822 podróżował po tropikalnych częściach Afryki[6]; zasilił zbiory francuskiego Muzeum Historii Naturalnej w Paryżu m.in. o holotyp C. delalandei od podróżnika powracającego z Madagaskaru[4]. Na kladogramie przedstawionym w The Cuckoos (Robert Payne, 2005) kuja białogardła widnieje jako takson siostrzany wobec rdzawopierśnej (C. serriana). Badacze dysponowali jednak niewielką ilością materiału genetycznego, odpowiednio 334 i 149 par zasad dla każdego z gatunków. Możliwe też, że kuja białogardła najbliżej spokrewniona jest z wielką (C. gigas)[7].
Gatunek znany jest z 14[8][9][10] okazów muzealnych (2016). Przechowywane są w zbiorach muzealnych w Brukseli, Cambridge (Massachusetts), Lejdzie, Liverpoolu, Antananarywie, Nowym Jorku, Filadelfii, Stuttgarcie, Tring, Wiedniu[9] i Petersburgu, gdzie jeden okaz odnaleziono w zbiorach w 2016[10].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]Długość ciała około 56–57 cm[10]. Była to największa z kuj[9]. Ze szczątków kopalnych znany jest gatunek Coua primavea, zaś ze szczątków większa C. berthae. Długość skoku u przedstawicieli pierwszego gatunku wynosiła ok. 84 mm, u drugiego 93 mm – był również mocno zbudowany, znacznie mocniej niż u innych kuj, w tym C. delalandei. Wymiary dla 4 osobników: długość skrzydła 217–226 mm, długość ogona 256–300 mm, długość skoku 68–80 mm. Nie występował dymorfizm płciowy w upierzeniu. Głowa miała barwę ciemnofioletową, ciemię czarne z fioletowoniebieskim nalotem. Skrzydła niebieskie z fioletowym połyskiem. Sterówki długie, fioletowoniebieskie. O1 i O2 całkowicie niebieskie, na T3–T5 widoczne szerokie białe zakończenia. Gardło i pierś białe. Boki i brzuch rdzawe, pokrywy podogonowe rdzawe, ciemne. Z przodu głowy występuje naga niebieska skóra, okalana czarnymi piórami. Tęczówka zależnie od źródła brązowa lub żółta. Dziób czarny, stopy szaroniebieskie. Palce krótkie[7].
Zasięg, ekologia i zachowanie
[edytuj | edytuj kod]Kuja białogardła była endemitem wyspy Nosy Boraha (Île Sainte-Marie), leżącej u wschodniego wybrzeża Madagaskaru[7]; źródła są sprzeczne co do występowania w pobliskiej części Madagaskaru. Zdaje się, że nie istnieją bezpośrednie dowody. Nie ma również okazów z tej wyspy, wszystkie pochodzą z Île Sainte-Marie[7][9]. Ptaki te żyły w lasach deszczowych blisko poziomu morza. Prowadziły naziemny tryb życia. W swoich ruchach były zręczne. Żywiły się mięczakami, rozbijając ich skorupy o kamienie w „kuźniach”[7]. Ptak obserwowany w niewoli po zjedzeniu wycierał dziób[9].
Status
[edytuj | edytuj kod]IUCN uznaje gatunek za wymarły (EX, Extinct)[8]. Ostatni okaz odłowiono w 1834[9]. Gatunek zaczął zanikać wraz z lasami na wyspie. Ponadto polowano na niego, szczególnie gdy pożywiały się w swoich kamiennych „kuźniach”, które Payne nazwał „pomnikami wymarcia” tego gatunku[7]. Lokalni mieszkańcy cenili sobie pióra tych ptaków. Według Lavaudena jeszcze w latach 20. XX wieku myśliwi mieli polować na kuje białogardłe. W 1932 handlarzom z Antananarywy zaoferowano duże nagrody za pozyskanie okazu tego gatunku, jednak nikt się nie zgłosił[9].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Coua delalandei, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
- ↑ Coua delalandei, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
- ↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Couini Bonaparte, 1854 (wersja: 2019-07-21). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-05].
- ↑ a b Coenraad Jacob Temminck: Nouveau recueil de planches coloriées d'oiseaux. T. t.3, livr. 74. 1827, s. 440.
- ↑ Frank Gill & David Donsker (red.): Turacos, bustards, cuckoos, mesites, sandgrouse. IOC World Bird List (v9.2), 22 czerwca 2017. [dostęp 2019-12-06].
- ↑ James A. Jobling: Helm Dictionary of Scientific Bird Names. Christopher Helm Publishers Ltd, 2009, s. 132. ISBN 1-4081-2501-3.
- ↑ a b c d e f R.P. Payne: The Cuckoos. Oxford: Oxford University Press, 2005, s. 86, 87, 280–281. ISBN 0-19-850213-3.
- ↑ a b Snail-eating Coua Coua delalandei. BirdLife International. [dostęp 2017-09-29].
- ↑ a b c d e f g Julian P. Hume: Extinct Birds. Bloomsbury Publishing, 2017, s. 218–219. ISBN 978-1-4729-3745-2.
- ↑ a b c P.A. Smirnow. МАДАГАСКАРСКА КУКУШКА ДЕЛАЛАНДА (COUA DELALANDEI): НЕОЖИДАННА НАХОДКАЭКЗЕМПЛ РА ВЫМЕРШЕЙ ПТИЦЫ В ОРНИТОЛОГИЧЕСКОЙКОЛЛЕКЦИИ РОССИЙСКОГО МУЗЕ. „Орнитология [Ornitologija]”. 40, 2016.